2015 Nobel Kimya Ödülü’ne aynı zamanda ABD vatandaşı olan Türk asıllı Aziz Sancar, ABD’li Paul Modrich ve İsveçli Tomas Lindahl layık görüldü. Aziz Sancar, okuma yazma bilmeyen ancak eğitime önem veren sekiz çocuklu bir anne-babanın oğlu olarak Mardin’de dünyaya geldi. 2006 yılında da ünlü yazar Orhan Pamuk, Nobel Edebiyat Ödülü’nü kazanmıştı.
İsveç’teki Nobel Komitesi’nden yapılan açıklamaya göre; Sancar, Lindahl ve Modrich 2015 Nobel Kimya Ödülü’nü, hücrelerin hasar gören DNA’ları nasıl onardığını ve genetik bilgisini koruduğunu haritalandıran araştırmaları sayesinde kazandı. Söz konusu çalışmalardan, yeni kanser tedavilerinin geliştirilmesinde faydalanıldı.
Ödülün sahiplerinin açıklanmasının ardından Twitter’da Nobel Ödülü hesabından atılan tweet:
American and Turkish Aziz Sancar 1/3 #NobelPrize in Chemistry @UNC pic.twitter.com/pwCnH5QJBX
— The Nobel Prize (@NobelPrize) 7 Ekim 2015
Prof. Dr. Aziz Sancar, kanser tedavisinde ‘ritmik saat’ buluşunu yaparak dünya çapında üne kavuşmuştu.
MARDİN DOĞUMLU
69 yaşındaki Sancar, Mardin’in Savur İlçesinde, okuma yazma bilmeyen ancak eğitime önem veren sekiz çocuklu bir anne-babanın çocuğu olarak doğdu.
İstanbul Tıp Fakültesi’ni bitiren Sancar, 1977’de Dallas’taki Teksas Üniversitesi’nde doktorasını tamamladı. Sancar, hali hazırda Kuzey Carolina Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyokimya ve Biyofizik Bölümü’nde ders veriyor.
Sancar, yurt dışında yaptığı çalışmalarla Amerikan Ulusal Bilimler Akademisi’ne kabul edilen üç Türk’ten biri olmuştu.
MİTHAT SANCAR’LA AKRABA
Aziz Sancar’ın babası ile HDP Mardin Milletvekili Mithat Sancar’ın babalarının amca çocukları olduğu öğrenildi.
Nobel Komitesi tarafından yapılan açıklamada, insan DNA’sının her gün ultraviyole ışınlar, serbest radikaller ve diğer kanserojen maddeler nedeniyle zarar gördüğüne işaret edildi ve şöyle denildi:
Ancak bu tür dış saldırılar olmadan da DNA molekülleri, kalıtımsal olarak değişken bir yapıya sahiptir. Hücrenin genomunda her gün çok sayıda değişiklik meydana gelir. Daha da ötesi insan vücudundaki hücreler her gün milyonlarca kez bölünür ve bu esnada DNA kopyalanır. DNA’nın kopyalanması sırasında bazı bozukluklar ortaya çıkar. Genetik materyalin tam bir kimyasal kaosa düşmemesinin nedeni, hiç durmadan DNA’yı izleyen ve meydana gelen hasarları onaran moleküler sistemler barındırmasıdır. 2015 Nobel Kimya Ödülü, bu onarım sistemlerinin nasıl işlediğini moleküler düzeyde gözler önüne seren çalışmalarıyla alanlarında çığır açan üç bilim adamına verilmiştir.
HARİTAYI AZİZ SANCAR ÇIKARDI
İsveç Kraliyet Bilim Akademisi, ödüle layık görülen üç bilim insanını şöyle tanıttı:
1970’lerin başlarında bilim adamları, DNA’nın son derece istikrarlı bir molekül olduğuna inanıyordu ancak Lindahl, DNA’nın aslında yeryüzünde yaşamın gelişimini imkansız kılacak bir yavaşlıkta bozulduğunu ortaya çıkardı. Öngörüsü, Lindahl’ın DNA’nın çökmesine sürekli engel olan moleküler bir makineyi keşfetmesini sağladı. Aziz Sancar, hücrelerin ultraviyole ışınlarının DNA’da neden olduğu hasarı tamir etmek için kullandığı nükleotid eksizyon onarım mekanizmasının haritasını çıkardı. Paul Modrich de hücrelerin, hücre bölünmesi esnasında DNA’nın kopyalanmasında ortaya çıkan hataları nasıl düzelttiğini buldu.
Mantıklı olabilmek için elimden geleni yaptım. Uyuyordum, ama o an güzel bir deneyimdi.
-Nobel Ödülü alan ilk Türk bilim insanı olduğunuzu söylerken doğru muyum?
Bilim insanı. Orhan Pamuk ilk olarak birkaç yıl önce Edebiyat ödülünü almıştı.
-Kesinlikle, evet, bilim insanı olarak. Sadece Chapel Hill’de değil Türkiye’de de büyük kutlamalar olacağını tahmin ediyorum.
Olacağına eminim. Yıllardır benim ne zaman Nobel alacağımı soruyorlardı ve ben bu soruyu duymaktan yorulmuştum. Dolayısıyla ülkem için de ayrıca gurur duyuyorum.”
3 MİLYON TL ÖDÜL
8 milyon İsveç Kronu, (yaklaşık 3 milyon TL) para ödülü Alfred Nobel’in ölüm yıldönümü olan 10 Aralık’ta sahiplerine verilecek.
Nobel Edebiyat ödülünün sahibi yarın, Barış Ödülü’nün sahibi Cuma, ekonomi ödülünün sahibiyse Pazartesi günü açıklanacak.
AZİZ SANCAR ÇARPICI BİLGİLER VERMİŞTİ
Prof. Aziz Sancar 2014 yılında AA’ya konuşmuştu. Kanser tedavisindeki ‘sirkadiyen saat’ (Ritmik saat) buluşunu anlatmıştı.
Prof. Dr. Aziz Sancar, kanser konusunda önemli çalışmalar yapıldığını belirtirken, kanser mekanizmasının 10 yıl içinde çözüleceğine inandığını söylemişti. Ancak kanserin nasıl olduğunu çözümlemenin onu tedavi etmek anlamına gelmediğine işaret eden Sancar, tedavi konusunda bir şey söylemek için erken olduğunu belirtmişti.
Kanserle ilgili olarak ”DNA onarımı’‘ konusunda çalışma yaptığını bildiren Sancar, şunları kaydetmişti;
Kanser tedavisinde kullanılan ilaçların çoğu DNA’yı tahrip ediyor ve vücutta bulunan DNA onarım mekanizmaları, o kanser hücrelerinin yaşamasını sağlıyor. Biz bu mekanizmayı anlamak, aydınlatmak için bir çalışma başlattık. Bu mekanizmayı anlayınca onu “inhibe” edip, kanser hücrelerinin normal hücrelerden daha önce öldürülmesini sağlamaya çalışacağız. DNA onarımı mekanizmasını aydınlatmak, kanser tedavisi noktasında çok önemli. Gayemiz bu mekanizmayı açıklamak.
DNA ONAMIRININ MİNİMUM OLDUĞU ZAMAN TESPİT EDİLECEK
Sirkadiyen saat (günlük ritm) konusunda önemli bir buluş yaptıklarını bildiren Sancar, sirkadiyen saatin DNA onarımını kontrol ettiğini ifade etti. Sancar, DNA onarımının günün belli saatlerinde arttığını, belli saatlerde de minimum seviyeye indiğini söyledi.
Amaçlarının vücuttaki DNA onarımının minimum olduğu zamanı tespit edip, kanser hücrelerine ilaç verip, bu hücrelerin ölmesini sağlamak olduğunu belirten Sancar,
Hedefimiz DNA onarımının ne zaman minimum ne zaman maksimum olduğunu belirleyerek, DNA onarımı potansiyelinin en az olduğu zaman ilaç tedavisi uygulayarak, hem ilacın etkisini çoğaltmak, hem de yan etkileri azaltmak” şeklinde konuştu.
Bu kapsamda çalışmayı öncelikle kalın bağırsak kanseri üzerinden başlatacaklarını anlatan Sancar, ”Kalın bağırsağın biyolojisi ve DNA onarımı saatleri konusunda daha çok bilgi sahibi olmamız nedeniyle bu kanser çeşidinden çalışmalarımızı başlatacağız. Araştırma çalışmalarına 2-3 ay içinde başlıyoruz.
dedi.
DERİ KANSERİNİN ÖNÜNE GEÇİLEBİLECEK
Sirkadiyen saat konusundaki çalışmalarının deri kanserini önleme noktasında da faydalı olacağına dikkati çeken Sancar, bu şekilde hangi saatlerde güneşlenildiğinde kanser riskinin arttığının, hangi zamanlarda azaldığının tespit edilebileceğini ifade etti.Fareler üzerinde yaptıkları bilimsel çalışmalarda, UV ışınlarına maruz kalan farelerde kanser riskinin akşam saatlerinde daha az olduğunu tespit ettiklerini belirten Sancar, şöyle devam etti:
Fareler üzerinde yaptığımız araştırmalarda sabah saatlerindeki UV maruziyeti sonucu kanser riskinin akşamüstü saat 4’teki tespit ettiğimiz oranlara göre 5 misli daha yüksek olduğunu gördük. Yani farelerde deri kanseri riskinin akşam saatlerinde daha az olduğunu belirledik. Farelerde ortaya çıkan sonuçlar insanlarda tam tersidir. Buna dayanarak, insanlar için sabah saatlerinin deri kanseri riski açısından daha düşük olacağını söyleyebiliriz. Yani sabah saatlerinde güneşlenmek, öğlen ve akşamüstüne göre daha az risk taşıyor. Ancak bunu kesin olarak söylemek için öncelikle insanlar üzerinde deney yapmamız lazım.
Bu konuda çalışmalara başladıklarını ve Amerikan Sağlık Bakanlığından izin aldıklarını anlatan Sancar, ilk etapta gönüllüler topladıklarını ve gönüllülerin derilerindeki DNA onarımlarını gün boyu nasıl olduğunu ölçmek için çalışma yapacaklarını söyledi.
Sancar, “Yani DNA onarımı konusunda kalın bağırsakta yapacağımız çalışma kanserin tedavisini, cilt üzerinde yapacağız çalışma da kanseri önlemeyi amaçlıyor” ifadelerine yer verdi.
YETERİNCE UZUN BOYLU OLMADIĞIMA KARAR VERDİM VE…
Fransız haber ajansı AFP, konuya ilişkin haberinde Sancar’la ilgili ilginç bir anekdota yer verdi. Buna göre; yedi kardeşi olan Sancar, gençken futbolcu olabilirdi. 18 yaş altı Milli Takım’ın kaleciliğine çağrılan Sancar, akademik hayatı yeşil sahalara tercih etmiş.
Konuya ilişkin bir açıklamasında, “Bu, gerçekleşen bir rüyaydı” diyen Sancar,
Çünkü 7 yaşından beri futbolcu olmak istiyordum. Milli Takım’da da oynamak istiyordum. Fakat daha ciddi düşününce, çok iyi bir kaleci olmak için yeterince uzun boylu olmadığıma karar verdim. Ve çalışmalarına odaklandım.
dedi.
TWITTER’DAN MESAJ YAĞIYOR
-Nobel Kimya Ödülü’nü Türk Bilim İnsanı Prof.Dr. Aziz SANCAR kazandı, gönülden kutluyoruz.
-tebrikler Aziz Bey ülkemiz ve kimya biliminin gururusunuz
-Göğsümüzü kabartan bir haber: Nobel Kimya Ödülü’nü kazanan, 3 isimden biri Prof. Dr. Aziz Sancar.
-Aziz Sancar hocamızla gurur duyuyorum.
-Nobel Kimya Ödülü’nü alarak ülkemizin yüzünü ağartan değerli bilim insanımız Aziz Sancar’ı yürekten kutluyorum.x
Nobel alan Aziz Sancar, HDP Mardin Milletveklil Prof. Dr. Mithat Sancar’ın amcası.
