Her tarafı yamalı eğitim sistemimizde velilerin en çok merak ettiği soruların başında bu soru geliyor. ‘Özel okul mu, devlet okulu mu?’
Her anne-baba, çocuğunun en iyi şekilde eğitim almasını istiyor. Bu bilinç son yıllarda gözle görülür bir şekilde arttı. Rekabet muazzam boyutlarda. Okulların birbiriyle rekabeti, öğrencilerin birbiriyle rekabeti, hatta velilerin birbiriyle rekabeti. Çocuğunun en iyi şekilde eğitim almasını isteyen veliler de okul seçiminde büyük soru işaretleriyle boğuşuyor. Bu soruların başında da ‘özel okul mu, devlet okulu mu‘ sorusu geliyor.
Dershanelerin kapanması, temel liselerin ortaya çıkması ve devletin özel okul teşviklerini de arttırması ile birlikte özel okul fiyatları makul seviyelere geldi diyebiliriz. İlerleyen dönemlerde bu fiyatların daha da düşebileceğini öngörmek yanlış olmaz. Fakat bu realite ‘özel okul mu, devlet okulu mu’ sorunsalını çözmeye tek başına yetmiyor elbette.
Lafın başında şunu söylemek gerekiyor. Bu sorunun tek bir cevabı kesinlikle yok. Her devlet okulu kötü olmadığı gibi, her özel okul da iyi değil.
Özel okulların erken kayıt avantajlarına göz atın
Özel okullar özelinde konuşmak gerekirse ‘erken kayıt’ avantajları gerçekten çok cazip hale geldi. Özel okul sayısının ve devlet teşviklerinin artmasının yanına dershanelerin kapanmasını da koyunca, özel okullar erken kayıtlarını çok daha önce açıyor ve fiyatlar da bir hayli düşebiliyor. Eğer çocuğunuzu özel okula göndermek istiyorsanız kesinlikle erken kayıt şartlarını okullara bizzat gidip öğrenin. Hele ki düşündüğünüz bir okul varsa bu fırsatı kaçırmayın. Kesenize büyük katkı sağlayabilir.
Yeni okula başlayacaklar için özel okul mu, devlet okulu mu ?
Yeni okula başlayacak çocuklar için ‘özel okul mu, devlet okulu mu’ sorusu daha da önemli. Büyük bir marka olmuş, ismi herkes tarafından bilinen bir özel okulun eğitim kalitesinin şubeden şubeye dahi değişebildiğini bilmek gerekiyor öncelikle. Adı sanı pek duyulmamış fakat eğitim kalitesi gerçekten iyi düzeyde olan devlet okullarının sayısı da az değil. Burada iş veliye düşüyor. Çok iyi bir araştırma gerekiyor. Sadece ‘ambalaja’ bakarak karar vermemek hayati önem taşıyor.
Yine yeni okula başlayacaklar için alınan en büyük hatalı karar ise şu:
‘Ben çocuğumu özel okula göndereyim. İleride kurstu, özel dersti, dershaneydi, bunlarla uğraşmam, bunlara vereceğim parayı özel okula veririm.’
Böyle düşünen velileri uyarayım. Böyle bir dünya ne yazık ki yok. Öznel bir örnek vermem gerekirse, şu an özel ders verdiğim öğrencilerin yarısından fazlası özel okula gidiyor. ‘Tamamı’ aynı zamanda okulların kurslarına katılıyor. Bu geçen senelerde de daha dengeliyken, yani devlet okullarına gidenlerle özel okula gidenlerin sayısı kafa kafayayken, özellikle son 2-3 yıldır bu dengenin bozulmuş olduğunu rahatlıkla söyleyebilirim.
Sınav sistemlerimiz ve bu sistemlerin sürekli değişmesi, geçmiş senelere göre herkesin çok daha bilinçli hale gelmesi ve bunlar sonucu oluşan rekabet ortamı artık had safhada. Yani çocuğunuzu özel okula yollasanız da yukarıda saydığım yollara başvuracaksınız. Bunu yolun başında bilmeniz gerekiyor.
Bu sebeplerden dolayı özel okulla başlamayı düşünüyorsanız ‘uzun vadeli’ bir program yapın. Hatta kayıt esnasında da ‘yazılı’ taahhüt almaya bakın özel okullardan. Yoksa ileride bir çıkmaza düşebilir, başınız ağrıyabilir.
Bir seçim yaparken de fiyat-performans düzleminde de düşünmek lazım. İlköğretimden başlayarak lise son, hatta üniversite bitimine kadar harcayacağınız paraya değer mi ? Bunun kararını vermek önemli. Çünkü bazen fazlasıyla değiyor, bazen tüm para çöp olabiliyor.
Bir başka yanlış tezi de düzeltmek istiyorum:
Ben çocuğumu ilköğretimden özel okula başlatayım, sağlam bir temel alsın, daha sonra (ortaokul ya da lisede) devlet okuluna yollarım olmazsa.
Bu düşünceyi uygulamak elbette imkansız değil fakat ciddi anlamda zor. Burada pek çok parametre devreye giriyor. Çocuğun ‘özel okul ortamına’ alışması, arkadaş çevresi, öğrenci-öğretmen arasındaki dialoglar, özel okulların not şişirme durumları, -ki bu konu başlı başına ele alınacak bir konu ve bununla da ilgili yakın zamanda bir yazı yazmayı planlıyorum- velilerin özel okula alışması ve özel okuldan devlet lisesine geçmekte yaşanan kararsızlıklar, endişeler, alınacak ya da alınacağı düşünülen riskler bu süreci çok zorlaştırıyor.
Ayrıca bu tezin içerisinde de ‘özel okullar devlet okullarından daha iyidir’ genellemesi yatar genelde. Eğer bir de kötü bir özel okula giderseniz, öngörünüzde olan ‘çocuğun temeli iyi olsun’ kısmı da gerçekleşmez.
TEOG sonrası okul tercihi ve temel liseler
TEOG sonrasında da ‘özel okul mu, devlet okulu mu’ sorusu yine en çok sorulan sorulardan bir tanesi. Geçen seneden itibaren başlayan bir uygulama var. Özel okul tercihleri ile devlet okulu tercihleri birbirinden ayrıldı. Yani önce özel okul tercihi yapılıyor, sonrasında devlet okulu tercihleri. Eskiden özel okula gidebilecek olanlar başlangıçta devlet liselerini tercih ediyorlar, istedikleri olmazsa da özel okulun yolunu tutuyorlardı. Artık bu değişti ve ‘özel okul mu, devlet okulu mu’ sorusuna daha erken karar vermek mecburi hale geldi.
Ve elbette literatürümüze yeni giren ‘temel liseler’ de burada velilerin karşısına büyük bir soru işareti olarak çıktı. Temel liseler hakkında genelleme yapmak özellikle de şu aşamada imkansız. Bunu bilin. Çok yeniler. Bu da bir risk oluşturuyor. Temel liseleri düşünüyorsanız size tavsiyem, öğretmen kadrosunu iyi bir şekilde araştırmanız. Bazı köklü dershaneler temel liselere dönüştü ve bu temel liseler değerlendirilirken ‘dershaneykenki başarıları’ referans alınıyor. Bu kıyaslama sizi üzebilir. Dershane başka bir şey, okul olmak bambaşka bir şey. Burada temel liselerin öğretmen kadrolarının ne sıklıkla değiştiğini, kadroların oturmuş olup olmadığını da araştırmanızı tavsiye ederim.
Özel okulların muhtemel avantajları
- Özel okulların avantajlarına gelirsek de elbette bir çoğunda yabancı dil eğitiminin iyi olmasını en başa koyabiliriz.
- Özel okulların sosyal, kültürel, sanat ve spor aktivitelerinin daha fazla/iyi olabilmesi, rehberlik birimlerinin daha iyi çalışabiliyor olması gibi bir çok avantajı da var.
- Öğretmenlerin öğrenci takibi de daha sıkı olabiliyor. Koyulan etütler ve hazırlanan programlar, sıkı bir takiple öğrenciye büyük katkı sağlayabiliyor.
- Sınıf mevcutları genelde daha az oluyor. Bu da öğrenim kalitesini arttıran önemli bir faktör elbette.
- Genelde aynı seviyedeki öğrencilerin aynı sınıfta olması bir avantaj olabilmektedir.
- Teknolojik donanım olarak özel okulların büyük bir çoğunluğu devlet okullarına nazaran bir hayli üstte.
- Özellikle çalışan anneler için çoğu kolejin tam gün olmasını da bir avantaj olarak sayabiliriz.
- Bazı özel okullarda yemekhanelerin olmasını da avantaj sayabiliriz. Fakat burada ek bir ücret talep edilmesi ve tercih edilirliğin bir soru işareti olmasını da göz önünde bulundurmak gerekir. Ama imkan olarak bakıldığında daha sağlıklı bir beslenme seçeneğinin olması sebebiyle bunu bir avantaj olarak görebiliriz.
Özel okulların muhtemel dezavantajları
- Özel okulların maliyeti devlet okullarına göre çok fazladır. Bu durumu değerlendirirken sakın sadece okula verilen para olarak düşünmeyin. Ergenlik çağındaki bir çocuğunuz var, tüm arkadaşlarının elinde 3.000 TL lik telefon var. Ergenlik çağında bir çocuğunuz var ve arkadaşlarının gittiği kafelerde çay 4 TL. Ergenlik çağında bir çocuğunuz var ve arkadaşlarının büyük bir çocuğunun kılık-kıyafeti marka. Maliyet kısmını ucu açık ve hesaplanamaz bir şekilde düşünmek en sağlıklısı olacaktır.
- Yine yukarıdaki maddeye bağlı olarak çocuk küçük yaşta her şeye sahip olma güdüsüne kendini kaptırabilir, doyumsuzluk hissi ile bu güdü birleşince de çocuğun gelişimine büyük zararlar verilebilir.
- Özel okullarda veli ile idareci arasındaki dialog esastır. Bu sebepten dolayı da öğretmenler bazı durumlarda (hatta bir çok durumda) insiyatif alamaz. Kendilerini de düşünmek zorundadırlar çünkü.
- Yine yukarıdaki maddeye bağlı olarak bu durumun bir parçası ‘not şişirme’ olarak yansıyabilir. Bir çok velinin hoşuna giden bu durum aslında öğrenciye büyük zarar verir. Ayrıca öğrencinin ‘gerçek’ durumunun tespiti çok zorlaşır ve ileride çok daha büyük sorunlar doğar.
- Özel okulların bir kısmında sosyal, kültürel ve maddi durum olarak birbirine yakın öğrenciler vardır. Bu durum gelişmekte olan bir çocuk için iyi olmayabilir. Çünkü ‘gerçek hayatta’ durum böyle değildir. Farklılıkları erken yaşta göremiyor olmak ileride sıkıntılarla boğuşmaya sebebiyet verebilir.
Devlet okullarının muhtemel avantajları
- Özel okullara nazaran maddi yükümlülükleri çok daha azdır.
- Eğer iyi bir okulsa, iyi öğretmenlere sahip bir okulsa, eğitim kalitesi olarak çok daha az maliyette çok daha iyi eğitim alma ihtimali olabilir. (Elbette burada çok iyi araştırmak ve şans faktörü de devrede)
- Öğrencinin penceresinden bakıldığında yarım gün okullarda öğrencinin kendine, ödevlerine, arkadaşlarına ayırabildikleri zaman daha fazla olur.
- ‘Sorumluluk bilinci’ daha fazla tetiklenebilir. Kendi başına bir şeyleri başarabilmeyi öğrenmesi ya da öğrenmeye çalışması, kişisel gelişimi açısından faydalı olabilir.
- Sosyal, kültürel ve maddi olarak farklılıkları küçük yaşta görmesi ‘gerçek hayatta’ büyük bir avantaj olur.
Devlet okullarının muhtemel dezavantajları
- Sınıflar çoğu zaman kalabalıktır.
- Teknolojik donanım bakımından genel anlamda özel okullarında gerisindedirler.
- Sosyal, kültürel, spor ve sanat aktiviteleri bakımından da genel anlamda özel okulların gerisindedirler.
- Çok farklı seviyelerdeki öğrencilerin aynı sınıfta olması hem öğretmenin işini, hem de öğrencilerin işini zorlaştırabilmektedir.
- Rehberlik servisleri özel okullara nazaran daha geridedir.
- Okula göre değişebilmekle birlikte boş geçen ders sayısı özel okullara nazaran daha fazla olabilmektedir.
- Genelde yemekhaneleri yoktur. Bu da ya beslenme çantası gerektirir ya da sağlıksız beslenmeyi zorunlu hale kılar.
- Her ne kadar son yıllarda eskisi kadar kötü olmasa da yabancı dil eğitimleri özel okullara göre daha geridedir.
Yine başa dönmek gerekirse, ‘özel okul mu, devlet okulu mu’ sorusuna genel hatlarıyla avantaj ve dezavantajları kulaktan dolma bir şekilde teraziye koyarak karar vermek en büyük hata olur. Yukarıda saydığım tüm avantaj ve dezavantajlar okuldan okula büyük farklılıklar gösterebilir. Yani bir devlet okulunda çok iyi bir yabancı dil eğitimi, kaliteli bir rehberlik servisi de olabilir. Bir özel okul maddi olarak çok uygun halde olabilir, idarecilerin tutumları öğretmenleri arka plana atmayabilir.
Tüm bu sebeplerden dolayı hangi sınıf için olursa olsun okul seçiminde kesinlikle özel mi, devlet mi sorusunu başlangıçta bir kenara bırakmak, ‘okul’ bağlamında düşünmek ve okulları tek tek gezmek gerekiyor.
Özel ve devlet üniversiteleri bambaşka bir konu olduğu için bu yazıyı daha da karıştırmak istemedim. Bu konuda da ilerleyen zamanlarda sizleri bilgilendirmeye çalışacağım.
Ve her şeyin ötesinde unutulmaması gereken en önemli şey aile kavramı. Çocuğunuz hangi okula giderse gitsin, şartlarınız ne olursa olsun, her zaman çocuğunuzun eğitiminin en önemli parçası siz olmalısınız. Biz ne yazık ki okumayı sevmeyen bir toplumuz. Ve bu uzun yazıyı baştan sona okuduysanız bu küçük testten başarıyla geçtiğinizi söyleyebilirim 🙂
Her şey gönlünüzce olsun…
Özel okulu tercih eden velileri uyarıyorum , Mozaik Eğitim Kurumları , Tüzyev Vakfı , ÜST-ZEM ,üstün zekalılar merkezi , olarakta bilinen bu kurumlar ,taahhüt ettikleri hiçbir şeyi yapmıyorlar , baştan sona yalancılar , çocuklarımı burada maalesef bir dönem okuttum , kendileriyle yaptığım tüm yazışmalar belgeli bir şekilde mevcuttur , burada yazmam mümkün değil , sayfalar dolusu maillerim ve yazışmalarım mevcut, arzu edenle paylaşırım kesinlikle uzak durun derim.